Piknik będzie zwieńczeniem realizowanego przez Muzeum od października 2022 roku projektu pt. „Zielone muzeum – czyli etnołogródek na placu”, sfinansowanego ze środków Fundacji ORLEN w ramach V edycji programu „Moje miejsce na ziemi”, organizowanego przez Fundację Orlen. Celem projektu było stworzenie ogrodu muzealnego – zielonej strefy na terenie zaplecza Muzeum. Wypełniony kwiatami, krzewami owocowymi oraz grządkami warzywnymi i zielarskimi ogród stał się miejscem przeznaczonym na warsztaty muzealne, pikniki rodzinne oraz spotkania i dyskusje organizowane w plenerze. Ważną rolą projektu było połączenie celów: edukacyjnego, proekologicznego, kulturalnego i społecznego. Etnołogródek muzealny to rodzaj ogrodu społecznego, który ma zachęcać mieszkańców do wspólnego kształtowania przyjaznej przestrzeni zielonej i wzmacniać świadomość ekologiczną.
Projekt skierowany jest do społeczności miasta Rudy Śląskiej, a w szczególności do dzieci i młodzieży szkolnej, również ze szkoły przysposabiającej do pracy uczniów posiadających orzeczenie o kształceniu specjalnym, oraz seniorów.
Działania projektowe obejmowały trzy strefy: uprawiam, działam i odpoczywam. Pierwsza z nich – „ogrodnicza”, polegała na wspólnym stworzeniu ogródka z grządkami warzywno-ziołowymi, krzewami owocowymi i rabatami kwiatowymi. Kolejna – „wydarzeniowo-warsztatowa”, związana była z organizacją wielu ciekawych warsztatów, spotkań proekologicznych, z zakresu etnobotaniki oraz dawnych tradycji ogrodniczo-kulinarnych. Ostatnia – „relaksacyjna”, polegała na stworzeniu miejsca sprzyjającego wypoczynkowi.
Realizacja projektu rozpoczęła się późną jesienią, na przełomie października i listopada 2022 roku. Zimowa aura i pierwsze przymrozki nie pozwoliły nam na działania w plenerze, zaczęliśmy więc od przygotowań technicznych związanych z konstrukcją skrzyń i boksów ogrodowych (powstawały częściowo z recyklingu, m.in. ze starych drewnianych gablot muzealnych), które docelowo wypełnimy kwiatami, warzywami i ziołami. Jesienny czas poświęciliśmy także na szereg spotkań warsztatowych w siedzibie Muzeum, a także konsultacji dotyczących wizji naszego ogródka.
Pierwsze zajęcia dla dzieci odbyły się 28 listopada 2022 roku w Muzeum w ramach cyklu „Mała gosposia. Czy nasze babcie były zero waste?” i nosiły tytuł „Jesienne zbiory i przetwory”. Wzięła w nich udział grupa dzieciaków z V klasy Szkoły Podstawowej nr 41 w Rudzie Śląskiej. W radosnej atmosferze dzieci poznały dawne tradycje gromadzenia zapasów na zimę i zapełniania nimi spiżarń, komórek i piwnic. Dawniej śląskie gospodynie obowiązkowo zaprawiały w krauzach owoce, przygotowując kompoty, marmolady, musy czy zofty, by przez cały rok można było korzystać dobrodziejstw darów jesieni. Na zającach młodzi kucharze przygotowywali apfelmus – czyli ekologiczny mus z jabłek, który idealnie smakuje jako słodka przekąska, danie główne czy nadzienie do kołocza lub naleśników. W drugiej części warsztatów głównym bohaterem była kapusta, kiedyś najbardziej popularne warzywo spożywane niemal codziennie. Ukiszona kapusta w towarzystwie marchewki, jabłka, cebulki i przypraw, już jako surówka, trafiła do pięknie ozdobionych słoików i powędrowała z naszymi kucharzami do domów.
Kolejne spotkanie w ramach projektu poświęcone było właściwościom ziół i roślin łąkowych. Odbyło się 9 grudnia 2022 roku i prowadzone było przez Annę Ośmiałowską – biolożkę i botaniczkę, a także edukatorkę z Ogrodu Botanicznego w Zabrzu. W spotkaniu uczestniczyli seniorzy z Dziennego Domu „Senior – WIGOR” w Rudzie Śląskiej. Pani Anna opowiadała o ziołach w ogrodzie i w kuchni, o ich walorach estetycznych, leczniczych i smakowych. Spotkanie połączone było z warsztatami plastycznymi, podczas których uczestnicy wykonali m.in.: zielniki, kartki z suszu oraz kadzidełka.
Na początku marca 2023 roku rozpoczęliśmy prace wiosenne związane z aranżacją ogrodu. Pierwsze wysiewy i rozsady miały miejsce w połowie marca i kontynuowane były w kwietniu. Wraz z cieplejszymi promieniami słońca widać było pierwsze, długo wyczekiwane efekty. Zazieleniło się na grządkach warzywnych, krzewy owocowe zasiane pod płotem zaczęły puszczać pąki, a rozsady, zabezpieczone przed marcowym mrozem, zieleniły się na parapetach muzealnych okien. Muzealnicy penetrowali pobliskie centra ogrodnicze oraz własne ogrody w poszukiwaniu atrakcyjnych sadzonek. Przyjaciele Muzeum przynosili nam wspaniałe prezenty: kwiaty, warzywa oraz zioła, które od razu, nawet sami, sadzili na grządkach. W codziennych pracach ogrodowych, szczególnie intensywnych wiosną, ale kontynuowanych na bieżąco przez kolejne tygodnie, pracowników Muzeum wspierali dzielnie uczniowie z klasy ogrodniczej z Zespołu Szkół nr 7 w Rudzie Śląskiej. Raz w tygodniu grupa zaprzyjaźnionej już z nami młodzieży pod bacznym okiem swojej nauczycielki pani Małgorzaty Grabowskiej-Breguły czynnie upiększała naszą zieloną przestrzeń.
Podsumowanie wspólnych działań związanych z tworzeniem ogrodu odbyło się 1 czerwca br. podczas pikniku, na którym w czasie „zielonego śniadania” mogliśmy się cieszyć naszym etnołogródkiem.
Dzięki zaangażowaniu uczniów i ich wychowawczyń, dzięki ich życzliwości i wymianie doświadczeń, a także pracy fizycznej stworzyliśmy bardzo fajną, wspólną zieloną przestrzeń. Zakończenie realizacji projektu zaplanowaliśmy na koniec czerwca 2023 roku. Symboliczny finał nastąpi 25 czerwca w czasie rodzinnego pikniku, który jednocześnie będzie inauguracją etnołogródka na placu.
Mamy nadzieję, że etnołogródek będzie służył wszystkim mieszkańcom Rudy Śląskiej i będzie nie tylko strefą wypoczynku, ale i miejscem ciekawych spotkań, warsztatów i różnych wydarzeń kulturalnych.