Byfyj

W kuchni nie tylko przygotowywano i spożywano posiłki, ale również wykonywano wszelkie prace związane z życiem codziennym. Na co dzień jej przestrzeń wykorzystywały głównie kobiety i młode dziewczęta. Wszelkie wspólne prace były dobrą okazją do spotkań w kobiecym gronie. Szczególnie w długie jesienne i zimowe wieczory, podczas których razem „szkubano” pierze, łuskano groch i fasolę oraz przygotowywano przetwory na zimę, czemu towarzyszyły rozmowy, śpiewy i rozmaite opowieści o trudach życia. Zajęcia te zacieśniały więzy sąsiedzkie, a także przygotowywały młode dziewczyny do roli żon i matek. Kuchnia dla ówczesnych kobiet była ich „sacrum”. Zawsze musiała być czysta i schludnie urządzona. Znajdowały się w niej rozmaite sprzęty i meble malowane na biało, z których najważniejszym był „byfyj” – kuchenny kredens. Oprócz kredensu w kuchni stał stół z krzesłami, wisząca nad nim „roma” – półka na „szolki”, czyli kubki i fajansowe pojemniki na przyprawy, stolik pod misę pełniący funkcję umywalki oraz „roma” na ręczniki. Uzupełnieniem tego były ławka oraz „ryczka” – mały taboret. Ważnym elementem wyposażenia kuchni był też piec kaflowy z blachą, który służył do gotowania, wypieku chleba, a także do ogrzewania pomieszczenia. Żadna kuchnia nie mogła obejść się bez garnitury kuchennej, czyli płóciennej, haftowanej makatki, którą zawieszano nad stołem. Ozdobą były też „heklowane” lub płócienne „ząbki”, przybijane wzdłuż brzegów półek, oraz ozdobne haftowane ręczniki i serwetki. Wszystko musiało być odpowiednio wykrochmalone i wyprasowane, świadczyło bowiem o schludności kobiety i poczuciu jej estetyki.

Na wystawie stałej w sali ukazującej wnętrze XX-wiecznego familoka prezentujemy „byfyj”. Pochodzi on z przełomu lat 20. i 30. XX wieku. Składa się z dwóch części: dolnej – dwudrzwiowej szafki z półką i dwiema szufladami przykrytej blatem, oraz nadstawki. Całość pomalowana jest na biało, z wykończeniem w kolorze brązowym. Na półkach znajdują się przedmioty codziennego użytku, m.in. talerze i misy. W szufladach natomiast leżą: „bysztek” – zestaw sztućców i przedmioty potrzebne do gotowania, m.in. „nudelkula” – wałek do ciasta, „fyrlok” – trzepaczka do ubijania, „warzecha” – drewniana łyżka. Na blacie stoi „brotbiksa” – pojemnik na chleb, i „krajalnica” – maszynka do krojenia. Nadstawka złożona jest z trzech części. W środkowej, wyższej niż części boczne, posiadającej oszklone drzwiczki z ozdobnym ornamentem w kolorze białym i zielonym, stoją porcelanowa zastawa oraz karafka i kieliszki. Części boczne stanowią dwie wnęki, w których ustawiony jest komplet ozdobnych porcelanowych pojemników i dzbanuszki. Kredens ma trzy szuflady przeznaczone na drobne przybory kuchenne. Na samej górze „byfyju”, pośrodku, stoi waga kuchenna.