Wizyta gen. Hallera w Rudzie
Dziś prezentujemy eksponaty związane z postacią gen. Józefa Hallera i Rudą, jako samodzielnie funkcjonującą w okresie międzywojennym gminą. Generał Józef Haller (1873–1960) zapisał się w polskiej historii poprzez swój udział w działaniach Legionów Polskich. Był dowódcą Armii Polskiej we Francji. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku jako dowódca frontu Północnego. Był jednym z głównych bohaterów uroczystości symbolizujących Zaślubiny Polski z Bałtykiem (10 lutego 1920 roku w Pucku). W okresie międzywojennym był posłem i współorganizatorem Frontu Morges. Był też członkiem rządu RP na emigracji. Zmarł na w Londynie w 1960 roku.
W dniu 8 czerwca 1923 roku gen. Haller odwiedził Rudę, gdzie został powitany przez ówczesne władze gminy, co dokumentuje zdjęcie nr 1 (MMRŚl/H/19543). Rok później, działający tu Związek Hallerczyków postanowił upamiętnić to wydarzenie obeliskiem. Płyta pamiątkowa została umieszczona na przedniej ścianie pięciobocznej bryły o trójkątnych bokach, posadowionej na prostokątnym cokole. Na tablicy umieszczono tekst: Placówka Ruda / 8.VI.1923–8.VI.1924 / w / Hołdzie Generałowi / Józefowi Hallerowi. Obiekt został odsłonięty 8 czerwca 1924 roku, o czym donosił wychodzący w Katowicach „Goniec Śląski”. Sama uroczystość była częścią obchodów związanych z poświeceniem sztandaru Związku Hallerczyków w Rudzie. Zdjęcie nr 2 (MMRŚL/H/3230) przedstawia właśnie ten obelisk.
Oto fragment programu zamieszczonego w „Gońcu Śląskim”, nr 131 z czerwca 1924 roku:
Ruda. - (Program uroczystości poświęcenia sztandaru Zw. Hallerczyków). Sobota, 7.6. br:
o godz. 9-tej capstrzyk. W niedzielę 8. czerw.: o godz. 5. Pobudka przez trębaczy ; o godz. 6.
Pobudka orkiestry; o godz. 6.30–10. Przyjmowanie gości na dworcu. W międzyczasie koncert na targowisku. O godz. 10.80. Zbiórka na targowisku i pochód do parku na mszę polową, poświęcenie sztandaru i ślubowanie Hallerczyków. Po nabożeństwie pochód na plac Wolności i odsłonięcie tablicy pamiątkowej. Po południu: o godz. 13–15. Obiad w lokalu p. Kurzawy. O godz. 15. Otwarcie walnego Zjazdu delegatów Chorągwi Śląskiej Zw. Hallerczyków.: Podczas obrad Zjazdu koncert w parku dla publiczności; o godz. 9. Zabawy ludowe z tańcami na trzech salach. W razie niepogody nabożeństwo odbędzie się w kościele N.M.P., a koncert w hotelu „Piast“.
Obelisk był usytułowany na obecnym placu Fryderyka Chopina, u zbiegu ówczesnych ulic Starowiejskiej i Biskupickiej (obecnie Bujoczka). Zdjęcie nr 3 (MMRŚL/H/10342) przedstawia gen. Hallera wśród członków towarzystw patriotycznych obok tablicy upamiętniającej jego pierwszą wizytę w Rudzie. W tle widoczny budynek, w którym oprócz lokali mieszkalnych mieściła się księgarnia. Budynek wyburzono po wojnie. Dokładne datowanie wydarzenia przedstawionego na fotografii wymaga dodatkowej kwerendy ówczesnej prasy.
Zdjęcie nr 4 (MMRŚL/H/10591) przedstawia pochodzący z 1938 roku dokument, przedstawiający plan sytuacyjny, wykonany w związku z pozwoleniem na otoczenie tablicy ogrodzeniem o charakterze dekoracyjnym i ochronnym.
Muzeum posiada w swoich zbiorach również zdjęcie gen. Hallera z pobytu w Nowy Bytomiu.